Braziliýa howply koronawirusyň öňüni alyp bilmesede, başga global saglyk meselesinde – ýol howpsuzlygynda üstünlik gazandy.

Braziliýanyň dördünji uly şäheri bolan Fortaleza, dünýäde 5-29 ýaş aralygyndaky adamlaryň ölüminiň ýeke-täk sebäbi bolan - ýol hadysalarynyň ölümçilik sanyny 2014-nji ýylda 377 bolanlygyndan, 2019-njy ýylda 197-ä çenli kemeltmegi başaryp, BMG-nyň 2020-nji ýylda ýol hadysalaryny 50%-e çenli azaltmak boýunça maksadyna ýetdi.

Beýleki şäherler Fortalezanyň üstünliklerinden sapak öwrenip bilerler – diýip Vital Strategies - iň wise prezidenti we Bloomberg Philanthropies-yň ýol howsuzlygy maksatnamasynyň ýolbaşçysy Kelly Larson ýazýar.

Gadyrly okyjylarymyz,

Saglygyň 10 ýaş toýuna bagyşlap, biz siziň islegleriňiz we teklipleriňiz barada öwrenmek maksady bilen geçen ýylyň oktýabr aýynda size soragnama hödürläpdik. Soragnamany dolduranlara we okyjylarymyzyň ählisine Saglygy okaýanyňyz we başgalar bilen paýlaşýanyňyz üçin uly minnetdarlyk bildirýäris.

Biz soragnamanyň netijelerini siziň bilen paýlaşmak isledik. Soragnamany jemi 202 adam doldurdy. Olaryň:

Russiýanyň Saglyk ministrligi aýallaryň göwreliligiň islendik döwründe abort etmeklige mümkinçilik berýän lukmançylyk görkezmeleriniň sanawyny üýtgetmegi teklip edýär. Resmi ýolbaşçylaryň teklip edýän täze düzgünlerine görä, abort göwreliligiň soňky döwründe diňe aýallaryň saglygyna howp salanda edilip biliner. Ýagny, aýallar dogabitdi keselli çagany göwresinde götermäge taýyn ýa-da däldigine özbaşdak karar bermek mümkinçiliklerini ýitirip bilerler.

BBC Rus Gullugy Saglyk ministrliginiň tekliplerini öwrendi.

Alymlar edil howa maglumatyny barlamak ýaly oňaýly bolan, global kesel çaklama ulgamyny döretmek isleýärler. eLife žurnalynyň iýundaky makalasynda, öňdebaryjy alymlar topary "Global Immunologiki Gözegçilik" diýip atlandyrylýan pikiri orta atdylar. Bu pikir amala aşsa, poçta indeksiňe görä, immunitetiň ýagdaýy barada maglumat alyp bolar.

Esasy ideýa: Çagaňyzy lukmana äkitmezden öň, ýaşaýan ýeriňizde dümewiň ýa sowuklamanyň ýaýrandygyny bilmek üçin, ýerli keselçilik ýagdaýyny barlap bilersiňiz.

Bu gözegçiligi alyp barmak köp mukdarda gan we köpçülikleýin tagallalary talap edýär.

Çaga Dogumy Surat Kitaby kontrasepsiýanyň, göwreliligiň, çaga dogumynyň, we çaga iýmitlendirilişiniň esaslaryny ýönekeý dil we suratlar arkaly düşündirýär. Köpeliş (reproduksiýa) bolmadyk bolsa, biziň hiç birimiz dünýä inmezdik. Şonuň üçin hem, nädip emele gelşimiz hakynda öwrenmek ählimize zerurdyr. Bu kitapda çaganyň emele gelşiniň we dogluşynyň beýany zenan nukdaýnazaryndan düşündirilýär. Emma, kitap erkeklere hem bagyşlanan: çünki erkekleriň (kakalaryň, ýoldaşlaryň, ogullaryň) hem göwrelilik we dogum prosesini zenan gözi bilen görüp, çaga dünýä indermek üçin onuň nämeleri başdan geçirýändigine düşünmegi örän möhümdir. Köp jemgyýetlerde erkekler çaga dogumyna gatnaşdyrylmaýar. Bu kitap bolsa, çaga erkek bilen aýalyň bilelikdäki yhlasyndan emele gelýäni üçin, onuň dogumynyň hem bilelikde garşylanmalydygyna ynanýar. Edil çaga jogapkärçiliginiň we şatlygynyň deň paýlaşylyşy ýaly, bu maglumatlary hem ene bilen ata deň öwrenmelidirler. Bu 68 sahypalyk kitap, köpeliş prosesiniň her ädimini suratlandyrýan 34 sany suratly sahypadan ybaratdyr.

BSGG-nyň 23-nji oktýabrdaky hasabatyna görä, alkogol içgileriniň mukdaryny azaltmakdaky bütindünýä göreşinde GDA (Garaşsyz döwletleriň arkalaşygy) döwletlerinden görelde alyp boljak. GDA ýurtlarynyň alkogoly azaltmakda gören çäreleri:

↪ Ýurtdaky alkogol önümçiliginiň salgytlary galdyryldy;

↪ Alkogol önümleriniň mahabatlandyrylyşy kadalaşdyryldy;

↪ Alkogol satylýan ýerlere bolan elýeterlilik çäklendirildi.

Bu çäreleriň netijesinde GDA döwletleriniň 2025-nji ýyla çenli alkogol içmegiň mukdaryny 10% azaldyp biljekdigini BSGG çaklaýar.

Daun sindromynyň barlagy ýatgyda ilkinji orunda geçirilmeli, emma kän agyr bolmadyk barlaglaryň biri bolup, bu selektiw nesil öndüriş üçin howpy öňünden görme mümkinçiligi hasaplanýar.

Daun sindromynyň uniwersal barlagy elýeterli bolan Daniýada, çaga garaşýan maşgalalaryň ählisi diýen ýaly bu synagdan geçýär we pozitiw netije görkezenleriň 95% göwreliligi togtatmagy (aborty) saýlaýar. Şeýle ýagdaýa Günbatar Ýewropada we ABŞ-da hem duş gelinýär.

Iň bir ýokanç keselleriň biri bolan gyzamyk waksina alýanlaryň azalýandygy sebäpli güýçli depginde ýaýrap barýar. Gyzamyk wirusy geçen ýyl takmynan 870 müň adama ýokuşdy. Bu san 1996-njy ýyldan bäri iň ýokary sandyr. Şeýle-de, 2019-njy ýylda gyzamykdan 207 müň adam ýogaldy, ýagny 2016-njy ýyl bilen deňeşdirilende, ölýänleriň sany 50% ýokarlandy. Hasabata görä, gyzamygyň şeýle ýaramazlaşmagynyň esasy sebäbi: çagalara 2 doza gyzamyk waksinasy wagtynda berilmändir. Has erbet ýeri hem, COVID-19-yň döreden päsgelçilikleri 26 ýurtda 94 milliondan gowrak adamy gyzamyk waksinasyny alyp bilmezlik howpy astynda goýdy. 2000-nji ýyldan bäri gyzamyk ölümleri 62% azalypdy we gyzamyk waksinasy dünýä ýüzünde 25.5 million ölümiň öňüni alypdy.

18-24-nji noýabr aralygynda Antibiotikleri dogry ulanmagyň bütindünýä hepdeligi bellenip geçilýär. Onuň esasy maksatlary:

◉ Mikroblaryň antibiotik serişdelerine bolan durnuklylygyna üns çekmek;

◉ Adamlary we saglyk işgärlerini bejergileri dogry we ýerlikli ulanmaga ugrukdyrmak;

◉ Kanun çykaryjylara we döwlet edaralaryna dermanlara durnukly ýokanç keselleriň ýaýramagyna ýol bermezligi ündemek.

Mähriban okyjym, men 10 ýyl bäri jemgyýetiň, maşgalanyň, şahsyýetiň we daşky gurşawyň saglygy barada türkmen dilinde maglumat paýlaşyp gelýärin. Diňe maglumat paýlaşmak bilen çäklenmän, okyjylarymy hemişe açyk we konstruktiw söhbetdeşliklere gatnaşmaga we özlerini gyzyklandyrýan soraglary soramaga höweslendirýärin. Saglyga gezek gelende, hiç bir sorag ýa gürrüň tabu däldir. Men seniň uly maşgalamyň bir bölegidigiňe örän begenýärin. Meniň üçin köpdürli okyjylarymyň her biriniň pikiri gymmatly. Çünki, jemgyýetimiziň ösüşi pikirlerimiziň köpdürlüligine garamazdan, sylaşykly aragatnaşyklarymyzyň we birek-birege görkezýän raýdaşlyk goldawymyzyň güýjüne baglydyr.

Mähriban okyjym, meniň bilen gal! Sorag soramaga ýa-da pikiriňi aýtmaga çekinme! Bir-birimizden öwrenmegi we peýdaly maglumatlarymyzy paýlaşmagy dowam edeli! Kak bäşi!

Dear Saglyk readers! Saglyk turned 10! Thank you for your continued readership!  

Дорогие читатели! Нам 10 лeт! Cпасибо, что Вы с нами!