Biziň köpümiziň bilşimiz ýaly, klimaks döwri adamyň ýaşynyň ulaldygyça, gormonal we umumy alyş-çalyş ýagdaýlarynyň, ilki bilen hem jyns mäzleriniň işiniň peselmegi bilen häsiýetlendirilýän döwürdir. Soňky ýyllarda jynsy gatnaşyklary işjeň alyp barmak ukybynyň erkek adamlarda 10-12 ýyla, aýallarda bolsa 7-8 ýyla çenli uzalandygy sebäpli, erkekleriň seksual durmuşy öz dowamlylygy bilen tapawutlanýandyr. Ýöne belli bir ýaş aralygynda, erkek adamlaryň durmuşynda ýüze çykýan bu üýtgemeler döwri uly ünsi talap edýändir.

Uzak ýyllaryň dowamynda "erkek klimaksy" diýen düşünjäniň ýerlikliligi baradaky çekeleşmeler alnyp barylýar. Aýallarda klimaks döwri ýumurtgalyklaryň işiniň peselmegi we önelgelilik ukybynyň ýitmegi bilen baglanşyklydyr. Erkeklerde bolsa önelgelilik ukybynyň garrylyk döwründe hem saklanýandygyny köp maglumatlar tassyklaýar.

Suw iň bir adaty, şol bir wagtyň özünde hem iň syrly düşünje. Suw ähli janly – jandaryň ýaşaýşynyň esasydyr.  Adamyň ýaşaýşyny suwsuz göz öňüne getirmek kyn. Suw we onuň adam bedeni üçin peýdasy örän uludyr.

Hiç bir içgi suwuň ornuny tutup bilmez.

Munuň sebäbi nämede?

Gaýnadylmadyk suwuň pH derejesiniň görkezijisi 7,45 deňdir. Ol ganyň gowşak aşgarlaýjy täsirine golaýdyr.

Deňeşdirmek üçin gök çaýy alyp göreliň. Onuň pH görkezijisi 6-5 barabardyr. Kolanyňky bolsa 2-3-e golaý. Diýmek, biz suwuň deregine diňe gök çaý ýa-da kola içsek, ganymyzyň düzümindäki gan öýjükleriniň himiki düzümi üýtgeýär. Elbetde çaýyň peýdasy hem az däl, emma ony suwa derek içmek maslahat berilmeýär. Adamyň ýaşaýşy üçin günde suw içmek zerurdyr.

Häzirki döwürde daşky gurşawyň, esasan hem howanyň hapalanmagy adam bedenine zäherleýji maddalaryň täsiriniň azaldylmagyny talap edýär. Ýaşaýyş jaýlaryň, otagyň howasynyň arassa bolmagyna üns bermeli. Öýleri ýygnaşdyryp, dürli serişdeler bilen arassalaşdyryp bolanyňyzdan soň, gapylary we penjireleri açyşdyryň, otagy ýelejirediň. Ýuwujy we arassalaýjy serişdeleriň yzyny süpürseňizem, olaryň bir gaty galýar we bugaryp, howa düşýär. Hlor, ammiak, formaldegid, fenol bogunlarda we myşsalarda ýygnanyp, saglyga zyýan ýetirýärler.

Düzümi himiki maddaly ýuwujy serişdeler kirleri, gap-gaçlary, aşhanadaky plitany we öýdäki beýleki zatlary ýuwmak we arassalamak üçin ýörite ulanylýar.

Ýuwujy, arassalaýjy we kir ýuwujy serişdeler gündeki durmuşymyzyň aýrylmaz bölegine öwrüldiler. Gynansak-da, olar adama kömek edişi ýaly, zyýanyny hem ýetirýärler, rak, ýokary gan basyş, allergiýa, nerw bozulmalary ýaly keselleri döredýärler.

Hünärmenler beýik ökjeli köwüşleriň ýa-da krossowkalaryň nädogry saýlanylan ýa-da  hemişe diňe şolaryň geýlen ýagdaýynyň garrylykda maýyplyga uçradyp bilýändigini belleýärler.

Amatsyz köwüşler garrylyk döwründe çynlakaý kynçylyklaryň ýüze çykmagyna sebäp bolýarlar. Bu diňe beýik ökjeli köwüşlere däl, eýsem ökjesiz köwüşlere-de degişlidir.

Hünärmenler köwüşleriň nädogry saýlanylyp, aýaklar üçin närahat bolan ýagdaýlarynyň artritiň ýüze çykmagyna sebäp bolýandygyny belleýärler. Lukmanlar  on ýyldan artrit  keseliniň yayramagyndan howatyrlanýarlar.

Maşgala  gatnaşyklarynda är-aýal jyns gatnaşyklarynyň esasy orny tutýandygy hemmämize mälimdir. Jynsy gatnaşyklaryň dürli bozulmalary düşünişmezliklere, agzalalyga, öýke-kinäniň ýüze çykmagyna getirip biler.

Gynansak hem, biziň günlerimizde seksual bozulmalarynyň arasynda jynsy gowşaklyk giňden ýaýran ýagdaýlaryň biridir.

Jynsy gowşaklyk (impotensiýa) dürli sebäplere görä ýüze çykyp, jynsy gatnaşyklary wagtynda erkegiň ujydynyň gönelip, şol ýagdaýda saklanmaga ukybynyň bolmazlygyny aňladýar. Kada laýyk ýagdaýynda erkegiň ujydynyň gönelip bilme häsiýetine "ereksiýa" diýilýär.

1992-nji ýylda geçen urolog lukmanlarynyň halkara konferensiýasynda, kynçylygyň anyk sebäbini görkezmek maksady bilen oňa "erektil bozulmalary" diýen täze lukmançylyk kesgitlemesi berildi. Bu ýagdaý 35-40 ýaş aralygyndaky adamlaryň 40% -de duş gelýändir. Onuň ýüze çykmagy ýaş ulaldygyça köpelip, 40-70 ýaş aralykda 52%-i, 70 ýaşdan soň bolsa 67%-ýagdaýlary öz içine alýandyr.

Adam ömrüniň her bir döwrüne özboluşlylyk mahsusdyr: bäbeklik, çagalyk, ýetginjeklik, jahyllyk...  Türkmenlerde aýdylyşy ýaly, her döwür – bir döwürdir. Döwürler bir - birinden tapawutlanýarlar, her bir adam olary başdan geçirýär, her döwürde-de onuň duýgulary, dünýä garaýşy kämilleşýär.

Ýetginjeklik döwrüniň hem özüne mahsus aýratynlyklary bardyr. Bu döwür adamyň çagalykdan kämillige geçýän wagtydyr. Elbetde, ýetginjeklik adam ömrüniň, ýaşaýşynyň iň çylşyrymly döwrüdir, onuň özboluşly aýratynlyklary bardyr.

Tomus pasly iň köp garaşylýan pasyllaryň biridir. Bu döwürde köp adamlar dynç alşa çykýarlar, wagtlarynyň aglaba bölegini öz ýakynlaryna bagyş edip bilýärler; maşgala agzalary ýa-da dost-ýarlary bilen deňziň ýakasyna gidip, dynç almaga mümkinçilik döreýär.

Deňziň aýna ýaly dury suwy, sergin şemal, arassa howa, daň ýa-da agşam şapagy — bularyň bary adamlaryň rahatlanyp, oňat dynç almagyna ýardam berýär. Deňze ilkinji gezek dynç almaga barýanlar şeýle şertlerde juda rahatlanýar-da, gün şöhlelerine meýmiräp, gün ýanyklaryna sezewar bolýan ýagdaýlary seýrek däl. Eýsem deňiz ýakasynda ýa-da islendik ýerde derini gün şöhlelerinden goramak üçin haýsy çäreleri görmeli?

Tomus möwsümi ajaýyp möwsümleriň biridir. Köp adamlar, aýratyn-da mekdep okuwçylary  bu möwsüme sabyrsyzlyk bilen garaşýarlar, sebäbi okuw ýyly tamamlanýar, süýji ir-iýmişler, gök önümler bol bolýar, howuzlarda suwa düşüp bolýar. Tomsuna diňe çagalar däl, eýsem ulular hem howuzlarda, deňizde, derýalarda suwa düşüp, güneşlemegi halaýarlar. Emma siz tomsuň bereketli güneşiniň astynda çendenaşa köp güneşlemegiň gün ýanyklaryna, hatda deri kesellerine sezewar edýändigini bilýäňizmi? Dogry, günüň ultramelewşe şöhleleri peýdaly, olar adamyň bedenindäki alyş-çalyş işleriniň amala aşmagyna ýardam berýär, deride gan aýlanyşygyny gowulandyrýar. Ýöne günüň şeýle peýdaly täsiri üçin bary-ýogy 15 minut ýeterlikdir.

Tomus aýlary gün şöhleleri biziň birnäçämizi çoýup, keýpimizi göterse, käbirimiziň saglygyna zyýan ýetirip, "urup" hem bilýär.

Gün urmalar ýylylyk urmanyň aýratyn görnüşi bolup, gün şöhleleriniň gönüden-göni beýnä  täsir etmeginiň netijesinde ýüze çykýar. Beýniniň aşa gyzmagy sebäpli onuň gan damarlary giňäp, beýniniň gan bilen doluşmagy bolup geçýändir. Onuň netijesinde beýniniň çişmegi ýüze çykýar. Uly bolmadyk gan inmeler merkezi nerw ulgamynyň işine şikes ýetirip bilýändir.

Tomus möwsüminde biziň saçlarymyz goşmaça idege örän mätäçdirler. Bu mätäçligiň öwezini dolduryp biläýjek serişdeleri dükanlarda arkaýyn satyn alyp bolýar. Emma siz käbir serişdeleri öý şertlerinde hem taýýarlap bolýandygyny bilýärsiňizmi?

Öý şertelerinde taýýarlanylýan şampunlar

Zenanlar tomsuna saç idegi üçin harçlaýan pullaryny tygşatlap bilerler, sebäbi bu ideg serişdeleriniň käbirlerini öý şertlerinde hem taýýarlap bolýandyr. Bu serişdeler örän peýdalydyr. Ynha, şeýle serişdeleri taýýarlamagyň birnäçe usuly:

1. Efir ýagynyň bäş damjasyny çaga şampunyna damdyryň. Eger saçyňyz ýagly bolsa, onda možžewelnik, bergamot, rozmarin ýa-da limon goşup bilersiňiz. Eger saçyňyz gurak bolsa, kedr, lawanda, sandal goşup bilersiňiz.
2. Egersaçyňyz çendenaşa ýagly bolsa, oňa mawy palçygyň 4 n.ç. kömek berip biler. Bu palçygy ýyly suwda gaýmagyň goýulygynda garyp, rozmarin ýagynyň 5 damjasyny we alma sirkesiniň 1ç.ç-ni goşmaly. Bu taýýarlanylan serişdäni birnäçe gezek ulanmak bolýar. Saçyňyzy durlanyňyzda, olara balzam çalyň ýa-da çopantelpegiň, mat-maçeha, çereda, narpyz, bidenek ýaly derman otlarynyň gaýnadylan suwuna durlaň. Derman otlaryndan durlag suwuny taýýarlamak aňsat: owradylan otlaryň 2 n.ç. 1 bulgur gaýnag suwda demläp, 10 min demine goýmaly. Soňra ony sowadyp, hasadan süzmeli-de, arassa saçlaryňyzy şoňa durlaýmaly.