Günüň şol wagtynda erkek adamlaryň ganynda testosteronyň ýokarlanýandygyny göz öňüne tutup, alymlar jynsy gatnaşyklary üçin oňaýly wagty bellediler.

Jynsy gatnaşyklary geçirmegi irdene, has takygy sagat 5.48. meýilleşdirmek has oňaýly bolup durýandyr.

Irden çagy erkek adamlaryň ganynda testosteron gormonynyň iň ýokary mukdary bolup, ýagtylyk bolsa onuň has hem bölünip çykmagy üçin gipotalamusy tijendirýändir.

Ýürek boýunça Britan Fondunyň alymlary göwrelilikden öňki hem-de şol döwürde peýdaly iýmitlenmegiň doga ýürek kemçilikli çagalaryň dogulma töwekgelçiligini peseldýändigini bellediler.

Balyk, gök we ir-iýmiş önümleri, maňyzlar, foliý turşylygy, witaminler, şol sanda süňkleriň we dişleriň saglygy üçin zerur D witamini göwreliler tarapyndan kabul edilmek üçin maslahat berilýän önümler bolup durýarlar.

Häzirki wagtda Angliýada döwlet meýilnamasy hereket edip, göwreli eneler ýörite berlen rugsatnamalar boýunça süýt we gök önümleri alyp bilýärler.

Tejribelere gatnaşan iki toparyň göwreli aýallarynyň saglyk ýagdaýlaryny derňäp, alymlar dogry iýmitlenen aýallardan doglan çagalaryň arasynda doga ýürek kemçilikleriniň has seýrek duş gelendigini bellediler. Howply doga bozulmalaryň arasyndan alymlar alynýürekara germewiň kemçiliklerini we "gök" doga kemçiligi bolan Fallonyň Tetradasyny belleýärler.

Ýüregiň doga kemçilikleri has ýygy ýaýran doga döreýän näsazlyklaryň biri bolup, Beýik Britaniýada doglan her 1000 çagadan 9 çagada duş gelýändir. Şonuň üçin hem, Ýürek boýunça Fonduň baş berhiz lukmany Teýloryň bellemegine görä, aýalyň göwrelilikden öň we şol döwürde dogry hem-de peýdaly iýmitlenmegi diýseň wajyp bolup durýandyr.

Teýloryň aýtmagyna görä, peýdaly iýmitlenme doga ýürek näsazlyklardan 100% goraglylygy üpjün etmese hem, aýallary peýdaly iýmitlenmäge itergi berýän goşmaça faktor bolup durýandyr.

Beden myşsalaryny ösdürme islegi amala aşyrma maksady bilen erkek adamlar steroid gormon serişdeleri kabul etmäge başlaýarlar. Şeýle serişdeleriň erkek önelgeliligine täsir edip biljekdigi barada lukmanlar belleýärler.

Ondan başga-da, türgenleşmeleriň ýygylygy, agramy gözegçilikde saklama maksady bilen kadaly iýmitlenmezlik hem önelgesizligiň we ruhy gamgynlylygyň döremegini ýokarlandyrýar. Barlagçylaryň bellemegine görä, beden gözelligi ugrundaky göreşiň netijesinde azoospermiýa –  dölde spermatozoidleriň bolmazlygy ýagdaýyny hem gazanyp bolýandyr. Ýöne oturymly, hereketsiz durmuş tertibi hem saglyk üçin howp salýandyr.

Adatça, jübütlerde bir ýylyň dowamynda çaga galmadyk ýagdaýynda, lukmanlar "önelgesizlik" kesel kesgidini belleýärler. Önelgesizlik ýagdaýlarynyň sebäbi köplenç belli bolman galýar. Ekspertleriň bellemegine görä, her üçünji erkek adamda önelgelilik bilen bagly kynçylyklar duş gelýändir.

Oksford uniwersitetiniň (Beýik Britaniýa) alymlarynyň bellemegine görä, içilýän gormon serişdeleri ýatgynyň rak keseline garşy uzakmöhletleýin goraglylygy döredýär.

Alymlaryň bellemegine görä, gormon serişdeleriň soňky 50 ýylda kabul edilmegi ýatgynyň rak keseliniň döremeginiň 400 müň ýagdaýynyň öňüni aldy. Bu görkezijiler bütin dünýäniň aýallarynyň lukmançylyk görkezijileriniň öwrenilmegi netijesinde toplandy.

Barlagyň ýolbaşçysy, professor Waleri Beral, kontraseptiw serişdeleriň bildirýän goraglylygynyň kabul edilmesi bes edilenden soň hem birnäçe onýyllyklara dowam edýändigini belledi. Bu bolsa, 20 ýaşda kabul edilen serişdäniň täsiriniň, 50 ýaşa etenden soň hem dowam edýändigini aňladýar.

Professoryň bellemegine görä, gormonal serişdeler ýumurtgalyklaryň rak keseliniň döremeginiň hem öňüni alýar. Bu serişdeleriň her 5 ýyl dowamlylykda kabul edilmeginiň, ýatgynyň we ýumurtgalyklaryň rak keseliniň döremegini takmynan 25-30% peseldýändigini alymlar belleýärler.

Alnan maglumatlar Demirgazyk we Günorta Amerika, Ýewropa, Aziýa, Awstraliýa ýurtlaryndan bolan 27276 aýalyň gatnaşmagynda geçirilen 36 sany lukmançylyk tejribeleriniň netijesi bolup durýandyr.

Barlaglaryň netijeleri The Lancet Oncology žurnalynda çap edildi.

Şwed alymy, neýroimmunolog Manfred Şedlowski immun ulgamynyň ýagdaýynyň jynsy gatnaşyklarynyň häsiýetine baglylygyny öwrenýän tejribeleri geçirdi. Alymyň gelen netijesi şeýle: jynsy kanagatlanmadan soň bedende "ýok ediji" – killer öýjükleriniň derejesi 1,5 esse ýokarlanýar.

"Killer öýjükleri (başgaça fagositler) wirus bilen zeperlenen öýjükleri tanamaga ukyplydyrlar –  diýip, alymyň kärdeşi Peter Şlýaýher düşündirýär – Killer öýjükleri zeperli şeýle öýjükleriň içine aralaşyp, onuň özbaşdak dagamagyna ýardam berýärler. Şeýlelikde, eger jynsy gatnaşyklar killer öýjükleriniň derejesini ýokarlandyrýan bolsa, onda onuň diňe bedene oňaýly täsir etmän, immun ulgamynyň taplanmagyna hem ýardam berýändigi barada aýdyp bolar".

Saglyk üçin ýaramly bolup biljek jynsy gatnaşyklarynyň ýygylygy barada bolsa, alymlaryň pikirine görä, belli bir kesgitli maglumat berip bolmaýar. Hemme zat adamyň ýaşyna, hünärine, häsiýetine bagly bolup durýandyr.

Ýöne barlagçylaryň köpüsiniň bellemegine görä, hepdede 2-3 gezek geçirilýän jynsy gatnaşyklar saglyk üçin ýaramly bolup durýandyr. Bu pikiri ençeme barlaglar we sorag etmeler hem tassyklaýar.

Her gün (ýa-da günde birnäçe gezek) geçirilýän "seksual gahrymançylyklar" adamyny ýadadyp, onuň beden kuwwatlylygyny peseldýär. Alymlaryň bellemegine görä, adamlaryň köpüsi bu barada öwnüp gepleseler hem, hepdede 7 gün seksual gatnaşyklary geçirmeýärler.

Hünärmenleriň bellemegine görä, suw heňiniň we suw akarlaryň dykylmagynyň öňüni almak üçin ulanylýan himikatlar deriniň gyjyndyrylmagyny döredip, deri keselleriniň ýüze çykmagynyň sebäbi bolup bilerler.

Suw çüwdürimlerinde oturdylýan süzgüçler suwy diňe iri hapalardan arassalaýarlar. Fontanlarda bolsa guşlaryň, itleriň hem ýuwnup bilýändigini ýatda saklamalydyr. Deri kesellerinden başga-da, fontanlarda suwa düşmek ýiti içege ýokançlyklaryna, gastrit, peritonit, meningit we konýuktiwit kesellerine duçar bolmak üçin şert döredip bilýändir.

Fontanlarda suwa düşmek çagalaryň saglygy üçin has hem howply. Eger immun ulgamy gowşak çaganyň bedenine ýokançlyklary saklaýan suwuň birnäçe damjasy düşen ýagdaýynda hem dürli keselleriň döreme howpy ýokarlanýandyr.

Alymlaryň bellemegine görä, tokaýyň ýa-da seýilgähleriň, bagçylyklaryň ýanynda ýaşap, gezelenç etmek saglyk üçin örän peýdalydyr. Aslynda agaçlaryň ýanynda bolmak adam üçin oňaýly bolup durýar. Bu delili lukmanlar hem, psihologlar hem tassyklaýarlar.

Agaçlar we başga gök ösümlikler adamyň özüni ýaş we sagdyn duýmaga kömek edýär. Olar adamyň ruhy ýagdaýyna ýaramly täsir edip, ýürek-damar ulgamynyň işini tijendirýär. Bedeniň alyş-çalyş hadysalaryny kadalaşdyryp, kelagyrylary aýyrýar, stress ýagdaýyny azaldýar. Çikago Uniwersitetiniň işgärleri 5000 adamynyň saglyk ýagdaýyny öwrenip şeýle netijä geldiler. Şeýle-de, agaçlaryň ýakynlygy hem göz öňüne tutuldy.

Seljerme geçirme netijesinde, seýilgähleriň ýanynda ýaşaýan adamlaryň kardiolog we psihiatr lukmanlaryna saglyk kynçylyklary bilen seýrek ýüz tutýandygy belli boldy. Ondan başga-da, olarda täze döremeleriň we süýji keseliniň döreme töwekgelçiligi pesdir. Öň subut edilşi ýaly, bagçylykly ýerleriň ýanynda ýaşaýan adamlar, başgalara garanyňda özlerini gowy duýup, şähdiaçyklygy bilen tapawutlanýarlar.

Şu günki günde adamyň ölen wagtyny dine ölenden soňky birinji 36 (1,5 gije-gündiz) sagadyň dowamynda kesgitläp bolýandyr. Ýöne awstriýaly alymlaryň işläp düzen üýtgeşik usuly adamyň ölen wagtyny 10 gün (240 sagat) geçenden soň hem kesgitlemäge mümkinçilik berýär.

Kriminalistleriň dilinde adamyň ölen wagty diýip, ölümiň ýüze çykan wagtynyň dowamlylygyna düşünilýär. Takmynan 36 sagatdan soň, adam bedeniniň temperaturasynyň daşky gurşawyň temperaturasy bilen deňleşýändigi sebäpli, adamyň ölen wagtyny takyklamak mümkin bolmaýar.

Barlaglaryň gidişinde, awstriýaly alymlar doňuzlaryň jesedinde beloklarda we fermentlerde bolup geçýän özgermeleri öwrendiler. Alymlaryň bellemegine görä, adam dokumalaryna hem ölümden soň, doňzuň jesedinde syn edilýän üýtgemeler mahsusdyr. Tejribeleriň netijelerini öwrenip, alymlar adamyň ölen wagtyny has dowamly wagt aralygynda kesgitlemäge mümkinçilik berýän usuly işläp düzdüler.

Barlagçylara beloklaryň bir böleginiň (aktinin, tripomiozin) ölümçiligiň dörän wagtyndan 10 gün geçenden soň hem üýtgemelere sezewar bolmaýandygy belli boldy. Alymlaryň çaklamagyna görä, adamyň ölüminden soň hemme beloklar dürli wagt aralygynda üýtgemelere sezewar bolýarlar.

Barlag taslamasynyň ýolbaşçysy Piter Ştaýnbaheriň aýtmagyna görä, beloklaryň dargamagy netijesinde döreýän önümler, ölümden soň dürli wagt aralygynda emele gelip başlaýarlar. Şolaryň döreme wagtyny öwrenip, ölümiň ýüze çykan wagtyny kesgitlemäge mümkinçilik alyp bolar. Häzirki wagtda alymlar adam dokumalaryny öwrenmäge girişip, 60 sany taýynlanan nusgalara seljerme geçirdiler.

Täze usulyň kriminalistler tarapyndan ulanylyp başlamagyndan öň, alymlara usulyň netijelerine täsir edip biljek faktorlary kesgitlemek gerekdir.

Professor Hiromisu Nakauti adam beden agzalaryny ösdürmek boýunça alnyp barylýan täze barlag taslamasynyň ýolbaşçysy bolýar. Bu täze taslama özboluşlylygy bilen tapawutlanyp, onuň kömegi bilen ýapon barlagçylary adam agzalaryny haýwanlarda, has takygy doňuzlarda ösdürmäge synanşarlar. Barlagçylaryň bellemegine görä, eger taslama netijeli bolsa, onda şeýle tehnologiýalary ulanma birinji onýyllykda mümkin bolar.

Alymlar geçiriljek tejribeleriň meýilnamasy bilen tanyşdyrdylar. Tejribeleriň birinji ädimi aşgazanasty mäz emele gelmez ýaly, haýwanyň düwünçeginiň DNK-ny üýtgetmekden ybaratdyr. Soňundan adamyň sütünli (stwolowyýe) öýjükleri goşulan haýwan düwünçegi uly ýaşly doňzuň urkaçysyna oturdylar. Barlagçylaryň pikirine görä, adamynyň öýjükleri haýwanyň bedenine uýgunlaşyp, soňundan doňuzda kadaly işleýän aşgazanasty mäziň ösmegi mümkindir.

Şeýle-de alymlaryň aýtmagyna görä, eger tejribeler üstünlige eýe bolsa, adama tutus agzalary oturtma mümkinçiligi bolmasa hem, şeýle tehnologiýalar insuliniň derejesini kadalaşdyrýan aşgazanasty mäziň käbir öýjüklerini ösdürmäge mümkinçilik döreder.

Tejribäniň esasy maksady – adama oturtmaga ýaramly bolan dokumalary we agzalary ösdürmek üçin şertleri kesgitlemek we öwrenmekdir.

Ondan başga-da, alymlar öz barlaglarynda ýene bir esasy agza bolan bagry ösdürmäge synanşarlar. Eger tejribeler netijeli bolsa, täze döremeleri bejermegiň üstünlikli usullaryny işläp düzmäge mümkinçilik dörär we adaty ýagdaýda ösdürilmedik agzalarda täze dermanlaryň täsiri öwreniler.

Üç ýyl ozal ýaponiýaly professor Sinýa Ýamanaka bu ugurda geçiren barlag işleri üçin Nobel baýragyna mynasyp bolansoň, bedeniň dikeliş hadysalaryna gatnaşmaga ukyply sütünli (stwolowyýe) öýjükleri uly ünsi çekdi.

Lukmançylykda dikeldiş hadysalaryny öwrenme esasy ylmy ugry düzýän bolsa hem, Ýaponiýada kanunçylyk agzalary ösdürmek üçin haýwanlaryň ulanylmagyny gadagan edýär. Professor Nakautiniň ylmy taslamasynyň hem gadagan edilýändigi sebäpli, hemme tejribeler Lelanda Stenford adyndaky hususy barlag uniwerstitetinde (Kaliforniýa ştaty) geçiriler.

Hormatly saglygy goraýyş we derman senagatynyň işgärleri!

Lukmançylyk käri dünýäde iň bir ynsanperwer kärleriň biri hasaplanýar. Adam üçin zerur gymmatlyk bolup durýan saglygyň gorawynda bolan saglygy goraýyş işgärleri, her gün müňlerçe adam janlaryny halas edip edermenlik görkezýärler.

Biz hem Siziň dabaralanýan günüňizde, Size berk jan-saglygyny, maşgala abadançylygyny, rowaçlygy, öz hünäriňizde uly üstünliklere we belent sepgitlere ýetmegiňizi arzuw edýäris.

BAÝRAMYŇYZ GUTLY BOLSUN!

Gutlag arzuwlary bilen,
saýtyň işgärler topary.