Bu maglumat Ekonomist (the Economist) žurnalynda Metan Awçulary (the Methane Hunters) ady bilen 2020-nji ýylyň fewral aýynda çap edildi. Kler atly emeli hemra 2019-njy ýylyň ýanwarynda günbatar Türkmenistanda läbik wulkanlaryň emissiýasynyň gözlegine çykýar. Gözlegiň dowamynda Kler töwerege ýaýrap barýan metan gazynyň ullakan dumanyna duşýar. 15 kg göwrümli Kler hemrasy 2016-njy ýylyň iýunynda kömürturşy we metan gazlarynyň emissiýalaryny ölçemek üçin äleme uçuryldy. Kler islendik senagat önümçilik zawodyndan syzýan gazlary we suwuklyklary anyklap bilýär.

Jynsy gatnaşyklaryň dowamlylygy barada geçirlen barlaglar hem ol görkezijileriň üýtgäp bilýändigini aýan edýär. Lukmanlar ortaça bu gatnaşyklaryň 5-6 minut dowamlylygyny belleýärler. Ýöne jynsy gatnaşyklaryň dowamlylygynyň jübütleriň ýaşyna, islegine, bu gatnaşyklary geçiriş ýygylygyna baglylykda üýtgäp biljekdigini aýdyp bolar. Elbetde, örän gysgawagtlaýyn geçirlen gatnaşyk hem, juda uzak geçirilýän gatnaşyk hem düşünmezlik ýa-da birahatlyk döredip bilýändir. Şonuň üçin hem, jynsy gatnaşygyň dowamlylygy jübütleriň mümkinçiliklerine we isleglerine juda bagly görkeziji bolup, üýtgäp bilýändir. Eger bir jübütler üçin 1-2 min. dowam eden gatnaşyklar kada we lezzet beriji bolsa, başga jübüt üçin 8-10 min. dowamlylykly gatnaşyk hem azlyk edip biler.

Şonuň üçin hem, jynsy gatnaşyklarda jübütleriň biri-biriniň isleglerini, garaýyşlaryny bilmek we olary özara sylamak möhüm şert bolup durýandyr.

Alymlaryň bellemegine görä, eýýäm 10 ýaşdan çaga pornografiýa degişli kinofilmleri, žurnallary seretmäge gyzyklanma bildirýär. Eger ýetginjek öz maşgalasynda, gurşawynda (meselem, mekdep)  jynsy terbiýä, jynsy gatnaşyklara degişli öz soraglaryna doly jogap alyp bilmese, ol ony başga çeşmelerden (pornofilmlerden, Internetden) gözlemäge çalyşýar. Has ýakyndan we açyk alnan şekiller, ýalaňaç aýallaryň we erkekleriň bedeni, açyk geçirilýän jynsy gatnaşyklar ýetginjegiň  entek doly kemala gelip, bekeşmedik  ruhy dünýäsine  täsir edip, olara bolan garaşlylygy döredip biler.

Lukmanlaryň bellemegine görä, jübütleriň arasynda geçirilýän jynsy gatnaşyklaryň ýygylygy babatda belli bir dogry görkeziji bellenilmeýär. Jynsy gatnaşyklaryň ýygylygy adamynyň saglyk ýagdaýyna, endokrin ulgamyň işine, onuň medeniýetine, uýýan dinine, işine, gün tertibine baglydyr. Eger bir adam üçin bu gatnaşyklary her gün 2 gezek geçirmek kada laýyk bolsa, ikinji adam üçin hepdede 2-3 gezek, üçünji adam üçin bolsa aýda bir gezek geçirmek oňaýly bolýar. Esasy zat-jübütleriň islegleriniň gabat gelmegi we biri-birine düşünmegidir.

Sen çilimi taşlap gördüňmi ýa-da taşlan tanaýarsyňmy? Şahsy hekaýaňy paýlaş!

Temmäkiniň howplaryndan habarly çilimkeşleriň köpüsi bu endigi taşlamak isleýär. Konsultasiýanyň we dermanlaryň kömegi bilen, ulanyjylar temmäkini iki esse üstünlikli taşlap bilýärler. Emma welin, häzirki wagtda dünýäde diňe 23 döwlet ilatyna doly ýa-da ýarpy tölegine kömek edýän, hemmetaraplaýyn "temmäkiden el üzme" hyzmatyny üpjün edýär. Bu ýurtlarda dünýäniň ilatynyň diňe 32% ýaşaýar.

Sen halaýan gyzyňy (ýa-da ýigidiňi) ençeme wagt tanaýan bolsaň-da, jynsy gatnaşyga bolan islegiň düýbünden bolmazlygy mümkindir we bu ýagdaý siziň özara gatnaşyklaryňyza tasirini ýetirmeli däldir.

Jynsy gatnaşyklar seniň durmuşyňa ençeme çözülmeli meseleleri getirip biljek hadysadyr. Hiç haçan bu gatnaşyklary:

"Seň ile meňzäsiň gelenokmy? Ählimiz eýýäm durmuşa çykdyk, seňem çykar wagtyň boldy".

“Taşla bu köýnegi, indi gyzlaň hemmesi täze fasonlary geýýäler”.

“O gyz bilen gepleşme, ol başga mekdepden-ä!”

Deň-duşlaryň täsirine ýa-da hatda käwagt basyşyna sansyz mysallar getirmek mümkin. Muňa derek gel, bu meselä azajyk düşünjek bolaly.

Halaýan gyzyňy (oglanyňy) ýakyndan tananyňdan we siziň gatnaşyklaryňyz has ýaýbaňlanandan soň, sende has içgin gatnaşyklary-jynsy gatnaşyklary geçirmek islegi döräp biler.

Mundan öň belläp geçişim ýaly, jynsy gatnaşyklary başlamak biri-birini halaýan ýaşlar üçin örän jogapkärli we olaryň soňky durmuşyny üýtgedip biljek hadysadyr. Bu gatnaşyklara taýyndygyňy sen birnäçe çylşyrymly alamatlaryň, özüňde döreýän özgerişler arkaly duýup bilersiň:

Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy dünýäde ýarym milliard adamda jyns agzalarynyň uçugynyň (gerpes ýokançlygy) bardygyny habar berdi. Täze çaklamalar birnäçe million adamyň agyz uçugy infeksiýasyndan ejir çekýändigini görkezýär. Bu habarlar adamlaryň uçuk baradaky bilimini artdyrmagyň we uçugyň öňüni alyş we bejeriş çärelerini ösdürmegiň zerurdygyny ýatladýar.

2016-njy ýylda dünýäde 15-49 ýaş aralygyndaky adamlaryň 13% töweregi 2-nji görnüşli ýönekeý gerpes wirusy infeksiýasyny (HSV-2) göterýär eken. Bu barada 2016-njy ýyldan soňra maglumat berilmeýär. HSV-2 jynsy gatnaşyk arkaly ýokuşýar we jyns agzalarynyň uçugyna sebäp bolýar. Bu infeksiýa gaýtalanyp bilýär. HSV-2 ýokuşan adamlaryň üçden birinde jyns agzalarynyň agyryly ýaralary döreýär.

Biz öz ýaşaýyşymyzda dürli gatnaşyklary alyp barýarys: ene-ata, dogan-garyndaşlar, boýdaşlar bilen. Biz ulalyp, kemala gelenimizden soň, bizde döreýän halama duýgusynyň täsiri bilen jynsy gatnaşygy geçirmek islegi döräp biler. Bu gatnaşyklar uly jogapkärçiligi talap edýändir.

Aýal bilen erkek adamynyň arasyndaky jyns agzalarynyň galtaşmagy arkaly geçýän gatnaşyga jynsy gatnaşyklar diýilýär.

Dürli ýurtlarda, ol ýeriň medeniýetine, däp-dessurlaryna, dini garaýyşlaryna baglylykda jynsy gatnaşygy başlamaga rugsat edilýän ýaş dürli bolup biler. Ýaşlaryň dürliligine garamazdan, lukmanlar ilkinji jynsy gatnaşyklaryň 18-21 ýaş aralygy geçirilmegini maslahat berýärler.