Geçen günlerde Demirgazyk Koreýa ýurtda COVID-19 wirusynyň ýaýrap başlandygyny kabul etdi we 2 ýyllap wirusdan azatdygy barada köpleri şübhelendirip gezen ýurtlaryň içinde hakykaty boýun alan ilkinji ýurt boldy.

Ýurduň ýolbaşçysy Kim Joň Un maskaly çykyş edip, milli adatdan daşary ýagdaýy yglan etdi we tutuş ýurda lokdaun (berk hereket çäklendirmesi) girizdi. Ýurduň döwlet metbugaty paýtagt Pýoňýaňda Omikron ştamynyň bir görnüşiniň anyklanylandygyny habar berdi, emma hadysalaryň sany we infeksiýanyň çeşmesi barada maglumat bermedi.

BSGG-nyň soňky hasabatyna görä, 2021-nji ýyl bilen deňeşdireniňde 2022-nji ýylyň ilkinji 2 aýynda dünýädäki gyzamyk hadysalary 79% artdy.

Çagalaryň arasynda ölüm howply kesel bolan gyzamyk, dümewden, Eboladan we COVID-19-dan hem has çalt ýokuşýar. COVID pandemiýasynyň çagalaryň immunizasiýasyna salan bökdençlikleri, COVID çäklendirmeleriniň azaldylmagy we adamlaryň köpçülikleýin birek-birege ýakynlaşyp başlamagy gyzmagyň ýaýramasy üçin uly mümkinçilik döretdi.

Aborta degişli çäklendirmeleriň dünýä boýunça barha gowşadylýan döwründe Amerikanyň Birleşen Ştatlary aborta bolan konstitusion hukugyndan el çekmäge ýakynlaşýar.

1973-nji ýylda "Roe v. Wade" kazyýet işinden soňra ABŞ-nyň Ýokary kazyýeti şeýle karar çykardy: Göwreliligiň ilkinji 3 aýlygynda enäniň lukmançylyk kömeginiň üsti bilen abort etdirmäge doly hukugy bar; göwreliligiň ikinji 3 aýlygynda her ştatyň özi enäniň saglygyny göz öňünde tutup, aborta çäklendirmeler girizip biler; göwreliligiň soňky 3 aýlygynda enäniň saglygyna we janyna howp abanmaýan ýagdaýynda, her ştat özbaşdak aborta çäklendirme girizip ýa-da ony büs-bütin gadagan edip biler.

Bütin dünýäde ýabany poliomiýelit hadysalary iň az derejelere düşen hem bolsa, käbir ýurtlarda damja waksinalarynyň ýetmezçiligi sebäpli hadysalar köpelýär.

Munuň hem bir sebäbi damja waksinanyň düzümi bilen bagly.

BSGG-nyň 4 million sosial mediýa postlaryny derňäp geçiren barlagyna görä, 55 milliard dollarlyk çaga iýmiti (formulasy) senagaty ekspluatator marketing (potensial müşderileriň önümiň ýa hyzmatyň bilen gyzyklanmasyny gazanmak üçin edilýän işleriň toplumy) tärlerini ulanmak arkaly çagany ene süýdi bilen iýmitlendirme tejribelerine şek ýetirýär. Ýatlatsak, fewralda hem hut şu mesele barada bir hasabat çykypdy.

Bütindünýä maýylganlygy haýwanlary göçüş etmäge we adatça bir ýerde ýaşamaýan haýwanlary biri-birine ýakynlaşmaga iterýär. Netijede haýwanlaryň arasynda wiruslaryň hem alyş-çalşygy bolup, olar adamlara çenli baryp ýetip bilerler. Nature žurnalynda çap edilen täze barlag 3,100 süýdemdirijiniň 4 dürli klimat üýtgemesinde edip biljek göçüşlerini öwrendi we wiruslaryň ýaýramasynyň artjakdygyny çaklady. Geljekki onýyllyklarda biz adatça gabatlaşmaýan ~300,000 janly-jandaryň ilkinji gezek duşuşmagyna garaşyp bileris – bu bolsa ~15,000 wirusyň özlerine nätanyş jandarlaryň organizmine düşmegine getirer.

Dünýäniň köp ýurtlarynda poliomiýelitiň soňuna çykylandygyna garamazdan, geçen ýyl Malawide bolşy ýaly, ysmazlyga sebäp bolýan poliomiýelitiň birnäçe ýurtlara ýaýramagy dünýäniň beýleki ýerlerine-de howp salýar.

Saglygy goraýyş edaralary çagalarda birden köpelen ýiti gepatitiň sebäbini derňemäge çalyşýarlar.

Gepatit bagyr çişmesine getirip, ölüme eltip bilýär. Kesellän çagalardan entek ýogalan bolmasa-da, birnäçe çaga bagyr transplantasiýasyny etmek zerurlygy döredi.

2020-nji ýylda ABŞ-da ýarag ölümleri awtoulag heläkçiliklerinden geçip, çagalaryň we ýetginjekleriň ölümleriniň esasy sebäbine öwrülde we 2019-njy ýyla seredende 29% köpeldi.

2020-nji ýylda ABŞ-da 1-19 ýaş aralygyndaky 4300-den gowrak çagalaryň we ýetginjekleriň ýaraglar bilen bagly sebäplerden ýogalandygy Miçigan uniwersitetiniň alymlarynyň taýýarlan CDC maglumat seljermesinde bellenilýär. Ýaraglary öz içine alýan ölümlere suisid (janyňa kast etmek), adam öldürmek we tötänleýin ölümler hem girýär.

Gruziýa "dostlukly wiruslar" (fag wiruslary) arkaly global ölüm howply antibiotiklere durnuklylygy arzan bejergileriň nähili bejerjekligi ugrundaky ylmy barlaglaryň öňüni çekýär.

Fagoterapiýa bir asyr öň tapylan köne düşünje bolsa-da, 1930-njy ýyllarda antibiotigiň oýlanyp tapylmagy we terapiýanyň esasy alymynyň jezalandyrylmagy bilen gözleg bes edilipdi.